Lektura zadań z tegorocznej matury z wiedzy o społeczeństwie wprawiła mnie w spore zakłopotanie.
Nie spodziewałem się, że najtrudniejszymi dla mnie pytaniami okażą się te, które wymagają odczytywania danych z wykresów.
Przyjrzyjmy się dwóm zadaniom z matury.
Zgadywać można, że na wykresie przedstawiono średnią z odpowiedzi respondentów, respondenci mogli odpowiadać w skali 0-10 o której mowa pod wykresem. Ta skala nie wygląda na skale przedziałową, więc już to jest niepoprawne, ale to na tyle częsty błąd, że można wybaczyć.
Czy punktem neutralnym na tej skali jest 0? Raczej nie. Wartości nie są w skali ilorazowej, wartość 5 nie oznacza że badania zgadzają się dwa razy mniej niż gdyby odpowiadali 10.
W arkuszu z przykładowymi odpowiedziami z serwisu edulandia czytamy przykładową odpowiedź:
Większość respondentów zgadza się ze stwierdzeniem, że nasz kraj powinien być rządzony zgodnie z wolą społeczeństwa, natomiast niecała połowa respondentów uważa, że kraj rządzony jest zgodnie z wolą społeczeństwa.
Taka odpowiedź sugeruje, że na wykresie przedstawiono frakcje osób zgadzających się z danym twierdzeniem. Ale jeżeli tak jest to skąd ta skala 0 (nie zgadzam się) – 10 (zgadzam się)?
Nawet gdyby pierwszą część potraktować jako zagadkę logiczną (aby średnia była równa 8 to ponad połowa głosów musi być powyżej 5 a mniej niż połowa poniżej 5), to druga część nie gra. Hipotetyczny rozkład głosów mógłby być: 6, 6, 6 (trzy głosy zgadzające się) 0.4 (jeden głos bardzo się niezgadzający), średnia wynosi 4.6 a mimo to trzy czwarte z ankietowanych zgadzało się.
To jednak nie jest prawidłowa odpowiedź! Zgodnie z odpowiedzią z CKE w modelu prawidłowej odpowiedzi jest zapis
,,Postulowany wpływ społeczeństwa na rządy jest znacznie większy niż ocena realnego wpływu. W pierwszym przypadku średnia ocen z badania respondentów (w skali 0–10) wynosi 8, w drugim – 4,6 ”.
Ale i ta odpowiedź budzi wątpliwości. Od jakiej różnicy średnich uzasadnione jest użycie zwrotu 'znacznie większy’? I właściwie co to zadanie ocenia? Czy umiejętność odgadywania, że na wykresie przedstawiona jest średnia? Gdzie w modelowej odpowiedzi jest to ,,wykorzystanie danych liczbowych”?
Wartości w skali Likerta można pokazać lepiej niż na trzech wykresach paskowych, ale przymknijmy na to oko, to też popularny błąd.
Zgodnie z serwisem edulandia odpowiedź A jest poprawna a C niepoprawna.
Ale w matematyce wzrost o 34% to coś innego niż wzrost o 34 punkty procentowe.
Więc co do zadania A, odsetek wzrósł z 7% do 41% czyli o 586% lub o 37 punkty procentowe.
Więc zgodnie z komentarze CKE odpowiedź A jest niepoprawna a odpowiedź C poprawna.
Zadanie jak widać bada umiejętność odróżniania punktów procentowych od procentów.
Ale moje pytanie brzmi: po co jest ten wykres? Gdyby usunąć wykres a zostawić te sześć liczb nic by się nie zmieniło. A przecież miało być ,,na podstawie wykresu…”