Kilka dni temu na stronach Obywateli nauki pojawił się wpis traktujący o poziomie finansowania nauki w Polsce wraz z propozycjami zmiany, czyli zwiększenia nakładów na naukę. Co prawda nie uważam by samo podniesienie wydatków na naukę było rozwiązaniem. Ważna a może nawet ważniejsza jest wizja w które działy nauki inwestować. Obu stronom (i inwestującym obywatelom i dofinansowywanym naukowcom) żyłoby się lepiej z taką wizją.
Ale zamiast pisać o wizjach dzisiaj napiszę o czymś uchwytnym, czyli o tym jak wielkość wydatków na badania i rozwój (research and development, w skrócie R&D) planowanych w Polsce wygląda na tle krajów rozwiniętych. I również na co w Polsce są wydawane pieniądze na naukę.
(Zanim przejdę dalej, uspokajam, że temat otyłości z poprzedniego tygodnia będzie kontynuowany. W tym tygodniu mamy mały ,,offtopic”).
Szperając na temat planowanych wydatków na naukę w różnych krajach znalazłem interesujący raport Eurostatu ,,Science, technology and innovation in Europe”. Na stronie 22 znalazłem taki oto wykres, przedstawiający planowane przez rządy różnych krajów wydatki na badania i rozwój (GBAORD, czyli rezerwy na finansowanie R&D) jako procent produktu krajowego (GDP).
Zobaczmy gdzie na tym wykresie znalazłaby się Polska. Pobierzmy dane z Eurostatu i dorysujmy profil dla Polski (dane z tabeli Eurostatu gba_nabsfin07).
Celowo zostawiłem oś OX na poziomie 0.6, taki czarny workowy humor. W każdym razie dla USA i Korei Południowej kryzys okazał się dobrym momentem by rozwijać innowacyjną gospodarkę, w Polsce trend jest podobny choć wydatki nieproporcjonalnie mniejsze.
A w kwestii wydatków. Na wymienionej wyżej stronie ON znaleźć można dane przedstawiające kwoty przypisane w budżecie na naukę na różne zadania/instytucje. Poniżej te dane przedstawiam w formie, która ma na celu wyraźniejsze pokazanie na co w nauce wydawanych jest dużo pieniędzy i jak zmieniają się wydatki w poszczególnych kategoriach.
Oryginalny wykres ze strony ON z tymi wydatkami, wygląda tak:
Zastanawiający jest spadek nakładów na projekty badawcze i celowe (techniczne i przyrodnicze). Może środki są teraz wydawane w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Narodowego Centrum Nauki i Narodowego Centrum Badań i Rozwoju?
Pewnie te środki zostały przeniesione gdzieś indziej, choć przyznam że nie wiem gdzie. Bazowałem na tabeli z bliku http://obywatelenauki.pl/wp-content/uploads/2012/10/dane.zip.
Z takiego budżetu nie wiadomo w sumie ile wydaje się na nauki ścisłe ile na humanistyczne ile na szkolnictwo wyższe a ile na ,,prawdziwą naukę”. Z problemem braku przejrzystości warto walczyć w pierwszej kolejności.
Typuję jak mall — środki na badania w naukach technicznych przeniesiono (Innowacyjna Gospodarka i NCBiR). Ale faktem jest, że dobrze byłoby wiedzieć, jak to się ma do dziedzin. I jak wygląda wspieranie inwestycji rozwojowych w 'przemyśle’, bo z tego co słyszałem (niestety, nie mam lepszych danych) zagraniczne „wydatki”, to także ulgi inwestycyjne dla prowadzących badania, coś czego z Polski zupełnie nie znam.
Środki rzeczywiście przeniesiono wraz z powstaniem Narodowego Centrum Nauki i reorganizacją Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Wydatki, które przed 2011 r. były w gestii Ministerstwa w kategoriach „Projekty badawcze i celowe” z biegiem czasu znajdowały swoje odpowiedniki w wydatkach NCN i NCBiR. W 2013 r. w gestii Ministerstwa pozostały tylko jakieś drobne projekty w dziedzinie nauk technicznych.
Problemy z porównaniem wydatków na projekty naukowe w kolejnych latach są dwóch rodzajów:
1. Ministerstwo stosuje inną klasyfikację dziedzinową niż NCN, a większość projektów NCBiR jest międzydziedzinowa
2. strukturę wydatków NCN i NCBiR można znaleźć w ich sprawozdaniach rocznych, ale opisuje ona wydatki zrealizowane, a dane przedstawione na wykresach powyżej opisują wydatki planowane. Nie wiadomo np. ile NCN wyda na nauki ścisłe i techniczne w 2013 r., bo decyzja o podziale środków będzie podejmowana sukcesywnie wraz z rozstrzyganiem kolejnych konkursów, biorąc pod uwagę ilość i jakość wniosków w poszczególnych dziedzinach.
Jeszcze jeden wniosek, jaki się nasuwa, jest taki, że kluczowa dla zrozumienia wykresu jest wiedza, co się kryje za poszczególnymi pozycjami. Ja akurat wiedziałem, ale bez tego można wyciągnąć skrajnie mylnie wnioski. Zasadne byłoby połączenie wydatków NCN, NCBiR oraz „Projektów badawczych i celowych” w jedną pozycję.
@ajank: polaczenie NCN+NCBiR+Projekty badawcze jest pewnie dobre jezeli chodzi o spojnosc opisu pomiedzy latami, ale ma ta wade ze patrzymy na coraz wiekszy worek i nie wiemy co jest w jego srodku, czyli nie wiemy na co ida pieniadze na nauke.
Problem z tymi danymi o budzecie jest IMHO taki, ze nie jest on przewidziany do bycia zrozumialym dla przecietnego obywatela, ktoremu hasla NCN, NCBiR i inne nic nie mowia.
Jezeli chcemy finansowania nauki przejrzystej dla zwyklego obywatela (a mysle ze chcemy) to trzeba przetlumaczyc projekt budzetu czy liste wydatkow na obiekty zrozumiale dla zwyklego czlowieka.
Środki w budżecie są rozproszone. Dotacji na cele nauki z UE to zupełnie inna pula pieniędzy. Ponadto są jeszcze wydatki na szkolnictwo wyższe (między bodaj 11,7 mld w 2011 a 12,3 mld PLN w 2013), które są niezależne od wydatków na naukę i NIE SĄ uwzględnione tutaj.
Narodowe Centrum Nauki rozpoczęło działalność w marcu 2011 roku. I widać w 2012 spory wzrost środków na NCN i NCBiR. Zapewne nastąpiło przeniesienie finansowania projektów celowych to tych dwóch nowopowstałych grantodawców.
@ajank
Klasyfikacja jest oparta na danych w ustawach budżetowych. Źródła danych są na stronie:
http://obywatelenauki.pl/2012/10/obywatele-nauki-o-wydatkach-na-nauke/
U dołu wpisu.
Tylko mała uwaga techniczna – na nowym wykresie brakuje zmiennej „Koszty administracji i projekty w obronności”.
Racja, uaktualniłem wykres, dziękuję za uwagę.
Właśnie przeczytałem na stronach „Wienerzeitung”, że wydatki Austrii na badania naukowe(R&D) wynoszą po ich podwyższeniu 2,8% PKB.
Chciałbym zauważyć, że wykres jest lekko zakłamany, tzn. wydatki na R&D na świecie rozumiane przez Eurostat jako wydatki budżetowe+przedsiębiorst porównywane są z wydatkami budżetowymi w PL. Jeśli więc weźmiemy prawidłowe dane, to Polska wygląda niewiele lepiej, ale oczywiście ogólny obraz pozostaje ten sam.
Który wykres?
Na każdym wykresie powinny być przedstawiane te same rzeczy (tzn pochodzące z tych samych tabel Eurostatu)?
O, nawet znalazłem. Dane prezentowane na wykresie to dane z tabeli eurostatu gba_nabsfin07. Wybrany jest obszar NABS99 Total R&D appropriations, i jednostka PC_GDP. Czyli dla kazdego kraju te same wartości są na osi pionowej.
Czy też chodzi o inny wykres?